Met afvalpiramides naar een wereld zonder afval

177 kg per persoon. Dat is de hoeveelheid verpakkingsafval die elke Europeaan gemiddeld in 2020 produceerde. Dat levert een flinke afvalberg op, maar daar kunnen we in drie eenvoudige stappen wel iets aan doen: reduce, re-use en recycle. Klinkt goed, gemakkelijk te onthouden én toe te passen, maar om ons echt naar een wereld zonder afval te leiden, hebben we iets sterkers nodig. Voor een wereld zonder afval is een goed afvalbeheer nodig en dat kun je bijvoorbeeld visualiseren in zogenaamde afvalpiramides. 

Alle afvalpiramides bieden een optimale volgorde in de beschikbare afvalbeheeropties, met de bedoeling om het milieu zo min mogelijk te belasten en de meeste waarde van de gebruikte materialen te behouden. Je kunt dit zien als een reeks lagen of filters; het bovenste niveau vangt (of voorkomt) zoveel mogelijk afval, zodat er minder afval overblijft om naar het tweede niveau te gaan, enzovoort. Hoe meer inspanningen er worden geleverd in de bovenste niveaus, des te minder men een beroep moet doen op de lagere, minder wenselijke methodes. 

Laten we twee afvalpiramides, die ons kunnen helpen naar een wereld zonder afval, eens nader bekijken en met elkaar vergelijken. De ‘Zero Waste International Alliance’ (ZWIA) piramide bestaat uit zeven lagen: ontwerp aanpassen, verminderen, voorbereiden om opnieuw te worden gebruikt, recyclage/compostering, materialen recupereren, beheer van restresidu en verbranding en waste-to-energy (onaanvaardbaar). De ‘EU Waste Framework Directive’ of de kaderrichtlijn Afvalstoffen van de Europese Unie bestaat uit vijf niveaus: preventie, voorbereiden om opnieuw te worden gebruikt, recyclage, recuperatie (inclusief verbranding als hiermee energie wordt opgewekt), verwijdering (inclusief het gebruik van stortplaatsen) .

Beide piramides hebben duidelijk sterke gelijkenissen, maar verschillen in de volgorde waarin storten en verbranden de voorkeur genieten. De EU-piramide geeft de voorkeur aan verbranding boven storten, maar dan wel op voorwaarde dat er sprake is van terugwinning van energie. Desondanks komt door die verbranding ruwweg twee keer zo veel koolstof vrij dan bij gemiddelde netenergie. Verbranding vergt wel minder grond dan stortplaatsen en voorkomt ook de uitstoot van methaan. De ZWIA piramide geeft daarentegen voorrang aan een minimale mate van storten boven verbranding. Biologische stabilisatie is daarin wel cruciaal om de methaanuitstoot aan te pakken én dat in combinatie met een zorgvuldige evaluatie van de mogelijkheden voor toekomstige afvalvermindering. 

Alle inspanningen om het ontstaan van afval te voorkomen zijn welkom. De afvalberg verkleinen kan ook door geen dingen te kopen die je niet nodig hebt. Kan ik het item niet lenen of tweedehands te kopen? Als het toch echt nodig is om een nieuw product te kopen, let dan goed op de materialen waarvan het product gemaakt is. In welke mate bestaan ze bijvoorbeeld uit gerecycleerd materiaal? Of wat is de grootte van de koolstofvoetafdruk? En hoe recycleerbaar zijn de materialen als de levensduur van het product voorbij is? Door je zulke dingen af te vragen, creëer je je eigen afvalpiramide. 

Een wereld zonder afval lijkt momenteel misschien nog een utopie, maar als we de richtlijnen uit de afvalhiërarchie toepassen, kunnen we al een heel eind komen. Als we bovendien gebruikmaken van de modernste technieken om afval, dat op deze manier toch nog ontstaat, te verwerken en om te zetten naar herbruikbare materialen, komt dat ideaal zelfs nog dichterbij.    

Jack Bigio,
Medeoprichter en co-CEO van UBQ Materials