Circulaire kunststoffen? Alle hens aan dek!

De Europese Commissie heeft met de Green Deal een ambitieus programma geïnitieerd om de Europese economie klimaatneutraal en circulair te maken. Dat gaat gepaard met een indrukwekkende reeks wetgevende initiatieven waar in veel gevallen de circulariteit van kunststoffen centraal staat. Waarom? De doelstelling is tweeledig: enerzijds het gebruik van fossiele grondstoffen meer en meer beperken en anderzijds meer kunststofhoudend afval inzamelen voor sortering en recyclage. 

Want laat ons maar een kat een kat noemen: nog al te vaak eindigt kunststofhoudend afval in Europa bij het restafval dat naar verbranding gaat, of zelfs op stortplaatsen. Om deze loophole te doorbreken, moet er volop ingezet worden op innovatie. Innovatie om nog beter te sorteren, om nog beter en nog meer te recycleren, en om van bij het ontwerp rekening te houden met de recuperatie van materialen uit de afgedankte producten. 

Tot nog toe werd met mechanische recyclage hoofdzakelijk ingezet op de relatief makkelijke kunststofstromen: vrij zuiver afval uit producten met een relatief korte levensduur, zoals verpakkingen. Maar dat volstaat lang niet om de kunststofsector in zijn totaliteit circulair te maken. Om alle stappen in de waardeketen mee te krijgen, moeten we ook inzetten op andere recyclagetechnologieën zoals fysische en chemische recyclage.

Fysische recyclage is het selectief oplossen van polymeren om ze te scheiden van onzuiverheden, zodat zuivere polymeren gerecycleerd kunnen worden. Bij chemische recyclage worden de bouwstenen voor de polymeerproductie – de monomeren, of nog meer upstream, de pyrolyseolie als alternatief voor de fossiele nafta – gerecupereerd uit kunststofhoudend afval. Met deze complementaire technologieën kunnen we dus ook onzuivere of complexere afvalstromen laten meedraaien in een circulaire economie, als bron voor nieuwe grondstoffen.

Het laat ook toe om polymeren die niet via mechanische recyclage kunnen worden gerecupereerd, een nieuw leven te geven. Denk bijvoorbeeld aan thermoharders zoals polyurethanen. Bovendien is het via chemische recyclage mogelijk om bouwstenen te recupereren met een zuiverheidsgraad vergelijkbaar aan virgin grondstoffen van fossiele oorsprong. Ook toepassingen met zeer hoge kwaliteitseisen, zoals voedingsverpakkingen of medische verpakkingen, kunnen zo gebruik maken van herwonnen grondstoffen. 

Is dit dan geen concurrentie voor mechanische recyclage? Zeker niet. Als er over heel Europa meer kunststofhoudend afval wordt ingezameld, wordt de taart alleen maar groter. Dan is er voor elke recyclagetechnologie wel een taartstuk te verkrijgen om een economisch rendabele activiteit uit te bouwen. Vandaag staan we op een belangrijk kantelpunt, waar investeringsbeslissingen voor nieuwe recyclagetechnologieën genomen moeten worden, terwijl tegelijkertijd verplichte recyclaatgehaltes in wetgevingen worden vastgelegd. Voor chemische recyclage is het van cruciaal belang dat chain of custody modellen zoals ‘massa balans allocatie’ toegelaten worden door de wetgever. 

Omdat ze simpelweg niet van elkaar te onderscheiden zijn, kan je namelijk niet zomaar berekenen hoeveel fossiele bouwstenen en hoeveel bouwstenen van gerecycleerde oorsprong bij chemische recyclage aanwezig zijn. Bovendien worden in installaties die de gerecycleerde pyrolyseolie produceren, verschillende inkomende stromen gemengd en zijn er ook verschillende uitgaande stromen, die al of niet naar kunststoftoepassingen gaan. Tot slot zijn de hoeveelheden pyrolyseolie in zo’n installatie op dit moment nog zeer klein tegenover de hoeveelheden fossiele nafta. Daarom moeten heldere afspraken gemaakt worden over het toekennen van recyclaatgehaltes aan specifieke stromen.

Via het zogeheten ‘mass balance allocation, fuel exempt’ model, met een certificatie vanaf het ‘point of origin’ tot het finale eindproduct, kan een recyclaatgehalte toegekend en getraceerd worden doorheen de hele waardeketen. Naarmate investeringen aangroeien en de volumes pyrolyseolie toenemen, zullen meer markten bediend kunnen worden met materialen verkregen uit de recyclage van kunststofhoudend afval ter vervanging van fossiele grondstoffen. Alleen zo kunnen we stap voor stap timmeren aan een circulaire toekomst voor kunststoffen. Laten we in 2024 met een open vizier samen aan deze uitdaging werken. Het is alle hens aan dek als we vaart willen maken met de circulaire economie.    ❚

Saskia Walraedt,
director essenscia PolyMatters