Wat kunnen fabrikanten doen omlithium-ionbranden in de recyclageketente voorkomen?

Zoals de theorie leerde, wordt er momenteel hard gewerkt aan nieuwe lithium-ionbatterijen die inherent (brand)veiliger zijn. Er wordt dus ook uitdrukkelijk naar de producenten gekeken om hun verantwoordelijkheid te nemen voor alle gevolgen die hun producten kunnen hebben doorheen de volledige afval- en recyclageketen. Maar die nieuwe batterijen zijn niet voor morgen. Welke oplossingen moeten dan vandaag prioriteit krijgen om voor minder branden in onze sector te zorgen? Eric Dewaet van Recupel en Tess Pozzi van Federec kwamen hun inzichten delen.

Van de stroom elektrische toestellen die vandaag op de markt komen, bevat 80% een batterij. Genoeg potentieel dus om deze batterijen en hun grondstoffen een tweede leven te geven, op voorwaarde dat ze zo goed mogelijk apart kunnen worden ingezameld. Volgens cijfers van Recupel gebeurt dat al vrij goed vandaag. Slechts 1% van de toestellen bevat nog een batterij bij inzameling. Dat neemt niet weg dat producenten zeker nog hun inspanningen mogen opdrijven, opdat batterijen eenvoudig kunnen worden verwijderd, hetzij door de consument, hetzij door het verwerkingsbedrijf.

Toch geraken er nog batterijen in andere stromen terecht waar ze voor heel veel schade kunnen zorgen. Een vaststelling die niet alleen in België gebeurt. Zo vertelt Tess Pozzi van de Franse recyclagefederatie Federec dat er in Frankrijk een Observatoire is opgericht om de risico’s in industriële installaties beter te kunnen inschatten. In 2021 blijkt dat 83% van de geregistreerde incidenten te wijten zijn aan branden. Een heel recent geval legde een nieuwe fabriek voor verpakkingsmaterialen (kostprijs 40 miljoen euro) volledig in de as. Daarom worden nu preventiemaatregelen opgelegd in functie van de stromen die binnenkomen. Vaak disproportionele maatregelen, die geen rekening houden met de specificiteit van de site.

Dat het aantal branden verhoogt, hoeft niet te verwonderen. In het laatste jaar waren er meer dan in de tien jaar ervoor. En ook in Frankrijk kijken ze daarvoor naar elektronisch afval dat steeds vaker batterijen bevat. Zelfs in bepaalde zonnebrillen zitten er nu batterijen. Sinds twee jaar mag het transport van elektronisch afval daarom niet meer in bulk gebeuren. Speciaal ontworpen kisten moeten het risico op brandgevaar terugdringen. In België was dat al langer het geval.

Maar wie moet die kosten dan gaan dragen? Want een brandverzekering afsluiten voor recyclageactiviteiten wordt door al deze incidenten stilaan onbetaalbaar. Nochtans ligt de oorzaak van het probleem niet in de afval- en recyclagesector zelf. Naar een fonds dan maar, om innovatie te stimuleren en schadeherstel te financieren? Het publiek wees daarvoor naar de producenten (65%) en overheid (19%) om de kosten te dragen. Recupel vindt echter dat de producenten al voldoende doen en wijst naar het begin van de keten. Als de selectieve inzameling goed gebeurt, dan verlaagt de kans op ongelukken.

Een gedachte die ook andere instanties delen. Zij zien daarom de invoering van statiegeld als het belangrijkste wapen in de strijd tegen lithium-ionbranden. Daarnaast zou de overheid haar inspanningen kunnen opdrijven. Een principe als eco-modulatie (waarbij de milieubijdragen die fabrikanten betalen afhankelijk is van ecologische criteria, bijvoorbeeld hoe makkelijk de batterij te verwijderen is) zou een hefboom kunnen zijn. In Frankrijk loopt momenteel een wetsvoorstel om de verkoop van e-vape producten voor eenmalig gebruik te verbieden. Een object dat ook vaak in de verkeerde container belandt.