Lithium-ionbranden laten zich moeilijk blussen

Wat gebeurt er concreet op het terrein met lithium-ionbatterijen? En wat kan er tegen gedaan worden? Wim Verbakel van Hulpverleningszone Noord-Limburg en Bram Peetermans van Rematics kwamen tijdens het batterijencongres van Denuo getuigen over enerzijds de omvang van het probleem en anderzijds over preventieve maatregelen om de risico’s te beperken.

Maar eerst wat getallen om de problematiek te kaderen. De vraag naar energie uit batterijen zal tussen 2020 en 2030 stijgen met een factor twaalf. Slecht nieuws als je weet dat het aantal branden veroorzaakt door lithium-ionbatterijen de voorbije tien jaar verdrievoudigd is. Over heel Europa komt dat vandaag neer op één brand per dag. Gemiddeld hangt er een kostenplaatje aan zo’n brand van 190.000 tot 1,3 miljoen euro. Er komt dus nog wel wat op ons af, aangezien het wagenpark in 2035 volledig elektrisch moet zijn. Bovendien is er een evolutie om lithium-ionbatterijen steeds krachtiger te maken.

Klopt het dat lithium-ionbatterijen de boosdoeners zijn in veel branden? Een gevoel dat bij de deelnemers aan het congres zeker aanwezig was. 37% van het publiek wijst ze als schuldige aan in 40 tot 60% van de gevallen. 33% hield het zelfs op 61 à 80% van de branden. Dat er meer branden zijn, dat is zeker correct. Maar wat de precieze oorzaak is, daar houden de hulpdiensten in België zelf geen statistieken over bij. In grote buitenlandse steden, zoals Londen en New York, doen ze dat wel. Daar is er sprake van bijna een verdubbeling van het aantal branden, die vooral te wijten is aan elektrische fietsen en steps. Betere statistieken bijhouden zou dus een goed vertrekpunt kunnen zijn om uit die data meer inzicht in de problematiek te krijgen. 

Een tweede aandachtspunt is het blussen zelf. Allerminst een evidentie, zo blijkt. Er zijn niet alleen de vlammen die voor gevaar zorgen, er komen ook brandbare toxische gassen vrij die de situatie snel kunnen verergeren. Door de kettingreactie die in lithium-ionbatterijen kan ontstaan, moet men er ook over waken dat de batterijen goed gekoeld blijven na het blussen, zodat er geen zuurstof vrijkomt en de reacties niet opnieuw beginnen. De KIWA-normen die gelden voor batterijen en die aangeven hoe snel dat proces kan worden onderbroken, vertellen helaas niet het volledige verhaal. Veel hangt af van hoe eenvoudig blusmiddelen tot bij de eigenlijke cellen geraken.

Om al die incidenten in de toekomst te vermijden is een selectieve inzameling van batterijen de belangrijkste garantie op succes. Ze mogen dus niet in andere stromen terechtkomen. Daar wil de start-up Rematics zijn steentje toe bijdragen. Een camerasysteem gemonteerd op afvalinzamelwagens identificeert in real-time de materialen die nog in het restafval zitten. Tijdens de valbeweging worden er 400 beelden per seconde gemaakt. Dat levert immers meer dynamiek en dus meer ‘inzicht’. De ontwikkelaars maken zich sterk dat ze 70% van de materialen kunnen zien en identificeren. Enige beperking: het systeem kan niet in de diepte kijken. Knoopcellen zullen zich dus makkelijker kunnen verstoppen dan grote batterijen. Maar de technologie leent zich wel uitstekend om hotspots snel te detecteren en het sorteergedrag op termijn te verbeteren.

Deze en andere ontwikkelingen moeten er op termijn toe leiden dat het percentage ingezamelde batterijen dus omhoog kan. Maar dat vereist dan wel aangescherpte brandveiligheidsmaatregelen in faciliteiten waar die batterijen worden opgeslagen. Hoewel er in België nog geen wetgeving daarrond bestaat, worden in de praktijk vaak de principes uit de PGS-37 gehanteerd. Een norm in twee delen die spreekt over de opslag van batterijen en stationaire energieopslag. Nog een tip uit de praktijk. Een by-pass voorzien bij sorteerinstallaties is een goed idee. Wordt er warmte in een batterij gedetecteerd, dan kan er een klep opengaan, zodat ze in een container valt die dan volloopt met water.