Afval gaat digitaal

Corona heeft digitalisering een tandje hoger doen schakelen. Maar gaat die vlieger ook op voor recyclagebedrijven? Wat kom er digitaal allemaal op hen af in 2022?

Een eerste digitaliseringsproject dat in de steigers staat is MATIS. Een initiatief van de OVAM om afvalstromen en hun hoeveelheden digitaal in kaart te brengen. Dit kadert mee in de wens van Europa om door middel van meer data zicht te krijgen op hoeveel recyclage er nu eigenlijk gebeurt in haar lidstaten. De ambitie van MATIS is groot. Op termijn wil men de volledige keten in kaart brengen, van de grondstoffen om producten te maken, tot het end-of-life traject van die producten. Dat zou dan op termijn het afvalstoffenregister vervangen. De aanleg van die databank en het bijhorende platform zal echter gefaseerd verlopen. Een eerste selectie van een zeshonderdtal bedrijven is intussen gevraagd om gegevens te rapporteren over 2020 – 2021. De focus ligt voornamelijk op huishoudelijk afval. In het najaar zal er al een bredere rapportage volgen.

De nakende komst van MATIS zorgt voor een spanningsveld in de recyclagesector. Bedrijven zijn immers niet happig om commerciële data over te dragen aan de overheid. Want er moet wel meer gerapporteerd worden dan vroeger het geval was. De vraag blijft ook wat bedrijven in ruil krijgen voor die openhartigheid. Hoewel er een flink deel van het ontwikkelingsbudget van het MATIS platform (zo’n 30%) is uitgetrokken om een ROI te creëren, valt die ROI voorlopig eerder tegen, in die zin dat de gegevens die dan ter beschikking zouden staan van de bedrijven voor het optimaliseren van hun inspanning of het benchmarken van prestaties, in eerste instantie beperkt zullen zijn tot het Vlaams niveau en dus mogelijks minder bruikbaar, nu veel bedrijven nationaal actief zijn. Voorlopig vallen er ook nog maar weinig andere rapportageverplichtingen weg. Er komt dus voor de meeste recyclagebedrijven in eerste instantie enkel een verhoging van de administratieve last. 

Een tweede digitale tool is Ewastra. Geen new kid on the block, het systeem bestaat al eventjes en dient om transportdocumenten  voor afval te digitaliseren. De chauffeur heeft dan in de app op zijn smartphone het transportdocument voor afval digitaal bij de hand. Laden, lossen, het kan met enkele klikken gebeuren of door QR-codes te scannen. Momenteel is het identificatieformulier (en/of desgevallend CMR) al digitaal, op dit termijn moet dit voor alle transportdocumenten kunnen met dezelfde app. Een volledig gedigi­taliseerd transport stelt recyclagebedrijven in staat om hun transporten beter op te volgen en sneller een beeld te hebben over waar een vracht zich precies bevindt. 

Ewastra is al goedgekeurd voor gebruik door de Vlaamse autoriteiten en wordt verder ontwikkeld. In Wallonië is er een voorlopige goedkeuring en volgt binnenkort een testtraject . In Brussel is een aanvraagdossier hangende. Maar belangrijker nog is dat Vlaanderen recyclagebedrijven verplicht om vanaf 1 januari 2023 een digitaal identificatieformulier te gaan gebruiken. Een deadline die er zeer snel zal zijn en voor veel bedrijven nog een ferme kluif zal zijn om hun hele administratie er op te enten. Het blijft ook de vraag of er verschillende systemen naast elkaar zullen bestaan en of er naar de toekomst toe een aanzet tot een Europees systeem zal komen.

DAISY ten slotte is een project dat door Valipac getrokken wordt. Het gaat om een autonoom inspectiesysteem voor afvalwagens. Gewapend met speciale camera’s en getraind met behulp van artificiële intelligentie, kan DAISY analyseren wat er precies allemaal in de rolcontainer zit wanneer die geleegd wordt in de inzamelwagen. Een instrument voor inzamelaars om het sorteer­gedrag van hun klanten beter op te volgen en ze er op te wijzen hoe ze de kosten voor hun afval­verwerking kunnen verlagen. Leveren ze voldoende inspanningen om te sorteren? DAISY kan het zwart-op-wit bewijzen, waardoor Valipac ook zijn premies kan aanpassen om goed sorteer­gedrag extra te belonen. Daisy staat voorlopig nog in de kinderschoenen, maar lijkt alvast een veelbelovende toekomst voor zich te hebben om tot een betere selectieve inzameling te komen. 

Digitalisering is ontegensprekelijk de weg van de toekomst, ook voor de recyclage-industrie. Wel moeten we er met zijn allen over waken dat het behapbaar blijft. Ja, digitalisering kan de sector verder professionaliseren, maar het moet gefaseerd gebeuren zodat die IT-inspanningen om de eigen systemen voor te bereiden op deze digitale omwenteling voor elk bedrijf haalbaar zijn. Daarnaast biedt digitalisering de verschillende overheden de kans om naar meer uniformiteit te streven in de administratie die ze van bedrijven verwachten. Het gebrek aan uniformiteit weegt vandaag zwaar door in de administratieve werking van recyclagebedrijven. Hopelijk kan dat door digitalisering morgen een stuk eenvoudiger.