Van 5,8 miljoen textielafval per jaar naar circulaire textielconsumptie

In het ‘Plastics in textiles’ rapport stelt VITO dat de textielindustrie moet inzetten op duurzame vezelkeuzes, het beperken van microplastics en uiteraard een verbeterde gescheiden inzameling, hoogwaardig hergebruik en recyclage. 

De gemiddelde Europeaan koopt jaarlijks 26 kg textiel (kledij, schoenen en huishoudtextiel) en produceert 11,3 kg textielafval, goed voor 5,8 miljoen ton textielafval per jaar in Europa. Daar­van wordt naar schatting slechts een derde selectief ingezameld, de rest wordt gestort of ver­brand. Van wat er ingezameld wordt, wordt ongeveer 60% her­gebruikt (vaak buiten Europa), 10-30% gedowncycled (isolatie, vulling, vodden), en 10 à 20% is alsnog afval. Minder dan 1% gaat naar hoog­waardige recyclage tot nieuwe textiel­vezels. Er is dus nog een hele weg af te leggen eer we kunnen spreken van een circulaire textiel­sector in Europa. Voor de productie van al dat textiel zijn er per persoon jaarlijks 1,3 ton primaire grondstoffen, 100.000 l water en 700 m² land nodig. Daarnaast is synthetisch textiel een belangrijke bron van microplastics, kleine plastic­deeltjes die vrijkomen tijdens productie, wassen, gebruiken en afval­verwerking van het textiel­product. Maar ook natuurlijke vezels zorgen voor veel milieu-impact. Zo scoort katoen slecht op vlak van land-, water- en chemicaliëngebruik. 

Om de milieu- en klimaatimpact van textiel­productie en -consumptie te beperken moet de sector meer circulair worden: een langere levens­duur van producten, meer hergebruik, betere recyclage … Dat kan zonder in te boeten op het economische en sociale belang van de sector. Veel consumenten zijn van­daag al bereid om die transitie mee vorm te geven: 71% geeft aan dat ze zijn geïnteresseerd om te investeren in kwalitatieve kledij en overwegen om kledij tweede­hands te kopen, door te ver­kopen, te herstellen of te huren. Kleine spelers in de textiel­sector zetten al in op die trend. Nu is het zaak om die goede prak­tijken op te schalen. Specifiek voor synthetische vezels zien we drie belangrijke werven om de textiel­sector circulair en milieuvriendelijk te maken. 

Om de milieu-impact van textielproducten zo­veel mogelijk te beperken is het belangrijk om duur­zame vezelkeuzes te maken. De vezel­keuze bepaalt niet alleen de product­eigenschappen en -prestaties, maar bepaalt ook het milieu-effect van het eind­product en het lot van het textiel gedurende de rest van zijn levens­cyclus. Hoewel een over­schakeling op natuurlijke of bio­gebaseerde vezels de impact van het gebruik van fossiele grond­stoffen kan verminderen, hebben deze vezels niet altijd gelijk­waardige eigen­schappen en zijn ze niet nood­zakelijk duur­zamer. De belang­rijkste regel is dat de vezel­keuze moet zijn afgestemd op de ver­wachte toepassing – de vereiste eigen­schappen, de verwachte levens­duur én op de verwachte verwerking aan het einde van de levenscyclus. 

Er is nood aan meer onderzoek om de emissies van microplastics goed te begrijpen en beheersen. Naast het onderzoek naar de effecten van micro­plastics op de menselijke gezond­heid en het milieu, wordt er volop bekeken hoe de emissies van micro­plastic tijdens de volledige levens­cyclus van textiel kunnen worden verminderd. De EU neemt daarin alvast het voor­touw door in haar strategie voor kunst­stoffen werk te maken van een betere afvang van micro­plastics (bijvoor­beeld door filters), het ver­beteren van meet­methoden en het op­bouwen van de kennis over de emissie van micro­plastics in het milieu en het inschatten van hun lange termijn impact op eco­systemen, mens en dier. 

Om te vermijden dat we steeds weer nieuwe grond­stoffen moeten gebruiken voor de productie van textiel is het belang­rijk om werk te maken van ver­beterde gescheiden inzameling, hoog­waardig her­gebruik en recyclage. Het sluiten van de kring­loop kan de milieu­effecten van onze textiel­consumptie sterk verminderen. De uit­daging is om de technische, eco­nomische en sociale uit­dagingen te over­winnen die her­gebruik en performante vezel-tot-vezelrecyclage nog in de weg staan. Dankzij de EU-afvalrichtlijn wordt een eerste belang­rijke stap genomen: de gescheiden in­zameling van textiel­afval zal vanaf 1 januari 2025 in alle lid­staten ver­plicht zijn. Er zal dan ook gezorgd moeten worden voor voldoende sorteer- en recyclagecapaciteit.