Op koers voor Europese afvalrecycling doelen

Van afval weer grondstoffen maken. Dat wordt de sleutel tot de transitie naar een schonere, klimaatneutrale en circulaire economie. Hergebruik en recycling creëren immers lokaal jobs, geven innovatie een boost, verlagen de druk op natuurlijke hulpbronnen en verminderen de afhankelijkheid van geïmporteerde grondstoffen. De basiswetgeving om dit te regelen is de Europese Afvalstoffen Richtlijn. Die omvat nu ook een tussentijdse evaluatie om te zien of de lidstaten goed op weg zijn naar de doelstellingen van 2025. België en Nederland behoren tot de acht landen die stevig op koers liggen.

Afgelopen zomer bracht de Europese Commissie een rapport uit over de voortgang van de lidstaten met betrekking tot de doelstelling voor 2025 in verband met hergebruik en reycling van huishoudelijk afval, de recyclingdoelstellingen voor verpakkingsafval (ook voor 2025) en het tegen 2035 opgelegde cijfer om het storten van huishoudelijk afval te verminderen. Zie het alseen vroegtijdige waarschuwing om de werkpunten te identificeren en iedereen op de juiste koers te houden. Het behalen van deze doelstellingen is immers essentieel om tot goed functionerende markten voor gerecyclede materialen in Europa te komen. 

Uit de cijfers van 2020 bleek dat België goed op weg is op al deze domeinen. Het recyclingpercentage voor huishoudelijk afval bedroeg 54,2% Daarmee is het slechts een habbekrats verwijderd van de 55% die Europa in 2025 vooropstelt. De andere eisen werden zelfs reeds afgevinkt: slechts 1,1%van het huishoudelijk afval wordt nog gestort, beduidend onder de maximumgrens van 10%. Het percentage verpakkingsafval dat vandaag al naar recycling gaat bedraagt 79,7%, daarmee ligt het dus voor op de 65% die Europa voorschrijft. Geen wolkje aan de lucht dan? Toch niet. 

Plastic verpakkingsafval zal een aandachtspunt zijn voor de komende jaren. De lat lag in 2020 op 44,7% terwijl Europa haar lidstaten boven de 50% wil zien springen.

De Europese Commissie stipte in haar rapport aan dat België moet blijven inzetten op een ambitieus beleid om de prestaties op vlak van afvalpreventie en voorbereiding op hergebruik en recycling moet vasthouden en zelfs nog versterken. De selectieve inzameling van metaal, kunststoffen en biologisch afval is niet altijd even gebruiksvriendelijk, zeker in landbouwgebieden. Daarnaast heeft Vlaanderen weliswaar al kwaliteitsstandaarden en kwaliteitsbeheersystemen voor de verwerking van compost en digestaat, maar die ontbreken nog op nationaal niveau. Een statiegeldsysteem voor verpakkingen zou ook nog een verdere boost kunnen geven aan hergebruik en het capteren van recyclebare stromen die nu verloren gaan. De Commissie waarschuwt ten slotte dat de toepassing van de nieuwe berekeningsmethodiek voor huishoudelijk en verpakkingsafval zou kunnen resulteren in een lager recyclingpercentage.

Ook Nederland behoort tot de primussen van de klas. Met een recycling­percentage van 56,8%, een stortcijfer van 1,4% en een recyclinggraad van 76,5% beantwoordt het op elk domein al aan de eisen van Europa voor 2025. Dat geldt overigens ook voor de recyclingpercentages voor elke specifieke stroom aan verpakkingsmateriaal. Stevig op koers dus. Toch stipt Europa nog het potentieel aan van de implementatie van een pay-as-you-throw systeem voor restafval. Momenteel heef slechts 37% van de bevolking daar toegang tot. Verder zou de introductie van economische instrumenten voor verpakkingen de totale hoeveelheid verpakkingsafval kunnen doen verminderen of de keuze voor verpakkingsmaterialen beïnvloeden ten voordele van meer recyclebaarheid en ecodesign.   

Best practice uit Nederland
De ‘E-waste Race’ is een educatieve wedstrijd tussen scholen in een regio om zoveel mogelijk afgedankte elektrische en elektronische apparatuur in te zamelen bij mensen in de buurt. Buurtbewoners kunnen hun afgedankte apparatuur op een website registreren en een afspraak maken om het bij hen thuis op te laten halen. Winnende scholen ontvangen een prijs. Meer dan 1.000 scholen in Nederland namen deel aan meer dan 100 wedstrijden en er werden meer dan 1,4 miljoen oude elektronische apparaten ingezameld. 

Best practice uit België
In Antwerpen werd een duurzame oplossing geïmplementeerd voor de inzameling en het hergebruik van textielafval. ‘De Inzameling’ is een samenwerking tussen een consortium van non-profit organisaties en gemeentelijke overheden. Textiel, kleding, schoenen en lederwaren worden aan huis of bij afleverpunten ingezameld, gesorteerd en lokaal verkocht. In 2017 werd 1.200 ton textiel ingezameld. Dit systeem, dat een oud en inefficiënt systeem verving, voorkomt illegaal storten en ondersteunt lokaal hergebruik.