Nieuwe spelregels voor export van afval

Op de goedkeuring van de raad van Europa en de publicatie in het Publicatieblad van de Europese Unie na, is de nieuwe Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen helemaal klaar. Formaliteiten die uiterlijk in april zullen volgen. De eigenlijke inwerkingtreding is dan voor twee jaar later. De recyclagesector weet dus waar ze voor staat. De zwaarste dobber? Vanaf ongeveer einde 2026 zal de poort (tijdelijk) dichtgaan voor de export van kunststoffen, ongeacht de kwaliteit. We loodsen u langs de belangrijkste wijzigingen. 

Met de nieuwe regels wil Europa de export van afval buiten haar grenzen fundamenteel veranderen. Kunststoffen, die voor veel politici, het symbool geworden zijn van hoe we afval dumpen, krijgen een apart statuut. Voor alle andere materiaalstromen gelden dezelfde regels. Wie afval wil exporteren naar niet-OESO landen zal dat enkel nog kunnen naar ‘goedgekeurde’ bestemmingen. Dat wil zeggen faciliteiten die de stromen verwerken en ze dus een tweede leven geven volgens grosso modo dezelfde spelregels als hier. Dat wil zeggen met respect voor de milieuregelgeving en het nationale afvalplan, maar ook met oog voor sociaal-maatschappelijke thema’s. Zo mag er geen kinderarbeid aan te pas komen. 

Er zullen vanuit Europa audits opgelegd worden om te controleren of aan deze voorwaarden voldaan is. Dat gebeurt op verschillende niveaus. Beschikt het land in kwestie wel over voldoende regelgeving en handhaving? Maar ook de verwerkende installatie zelf zal gescreend worden of alles volgens de regels gebeurt. Belangrijk aandachtspunt daarbij wordt de verwerking van de residu’s. Wat gebeurt er ter plaatse met de residustromen die overblijven na de verwerking? Zo een audit kan zowel door de exporterende faciliteit als door de importerende faciliteit of zelfs door een derde besteld worden. Dit systeem leunt hard aan bij de huidige manier van werken van Valipac. Zij brengen nu al in kaart waar kunststoffen wereldwijd terechtkomen en zorgen ook voor validatie van die toepassingen. Zekerheid dus over een kwalitatieve verwerking.

Maar zoals gezegd was voor kunststoffen geen plaats in dit verhaal. 30 maanden na de officiële publicatiedatum van de nieuwe EVOA regelgeving zal er een complete ban komen op de export van kunststoffen. In de praktijk zal deze deadline waarschijnlijk ergens eind 2026 vallen. Vanaf dan kan kunststof afval, in welke kwaliteit dan ook, niet meer naar niet-OESO landen. Definitief is deze ban niet. Na vijf jaar krijgen importerende landen de mogelijkheid om een uitzondering aan te vragen. Ze zullen dan moeten aantonen dat, net zoals voor andere materiaalstromen, alles verwerkt wordt conform milieu-, arbeids- en sociale wetgeving. Ook op de export naar OESO-landen zal strenger toegezien worden. Komen er uit de monitoring bepaalde pijnpunten naar voren, dan kunnen sancties of zelfs een ban volgen.

Daarnaast bevat de nieuwe verordening expliciet de bepaling dat de Europese lidstaten meer zullen moeten inzetten op handhaving. In de eerste plaats door meer samen te werken. Ze zullen dus informatie moeten uitwisselen. Daardoor moeten de mazen van het net in de praktijk kleiner worden, zodat illegale export aan banden wordt gelegd. Een andere welgekomen aanpassing is de verhoging van het volume dat voor labo-analyse kan dienen. Dat wordt opgetrokken van 25 kg naar 250 kg, wat dichter aanleunt bij de realiteit en innovatie moet helpen faciliteren in de wereld van recyclage. 

Ten slotte nog dit. Europa stelt niet alleen haar recyclagesector voor een strakke deadline. Ook de uitdaging om zelf alle ondersteunende diensten uit te bouwen die nodig zijn om deze ambitie waar te maken, is groot. Zo moet Europa onder andere de basis leggen voor een digitaal systeem, dat het makkelijker maakt om data tussen lidstaten uit te wisselen in verband met kennisgevingprocedures. Europa zal het platform voorzien waar alle systemen van de verschillende lidstaten dan kunnen aan koppelen. Zo gaat er geen tijd meer verloren met het versturen van documenten. Een tweede voordeel dat daaruit moet voortvloeien is dat er meer statistieken rond afvaloverbrenging beschikbaar worden. De openbare aanbesteding ter waarde van 4 miljoen euro is daarvoor intussen wel al uitgeschreven. Het bewijst alleen maar dat de tijd dringt.