Afvalsector geeft grenzen aan

De afvalsector moet vaker grenzen stellen. Dossiers als ontploffingen door lachgascilinders, branden door vapes en agressie tegen afvalophalers dulden geen gulden middenweg. ‘Tot hier en niet verder’, luidde dan ook het thema van de Afvalconferentie 2023, georganiseerd op de eerste woensdag in oktober door de Vereniging Afvalbedrijven en NVRD. Grenzen trekken is nodig, maar blijkt in de praktijk niet altijd eenvoudig.

“Hoever kunnen jullie gaan in het opruimen van rommel van anderen”, houdt dagvoorzitter Sofie van den Enk, bekend van het programma Keuringsdienst van Waarde, de zaal voor. Ze vergelijkt de afvalsector met het spijkertje van de Mona Lisa: een cruciaal onderdeel, maar onzichtbaar op de achtergrond en pas duidelijk wanneer het wegvalt.

Grenzen trekken is juist nu hard nodig. “We zien dat de overheid tekortschiet in het stellen van grenzen. We komen op een punt dat we dat als afvalsector vaker zélf moeten doen”, zegt Boris van der Ham, voorzitter van de Vereniging Afvalbedrijven. Grenzen aangeven zit de branche niet in de genen, stelt Henry Meijdam, voorzitter van de NVRD. “We zijn van nature een dienstverlenende sector die aan de achterkant van de keten maatschappelijke problemen oplost.” Willen we naar een circulaire economie, zo stellen de voorzitters, dan moeten eerder in de keten grenzen gesteld worden aan producenten en consumenten.

Expert op het terrein van grenzen stellen is gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. Hoe mensen mee te krijgen in verandering? Als keynote-speaker geeft hij de zaal concrete tips mee, zoals ‘geloof zelf dat het kan’, ‘formuleer kleine stappen’, ‘wees consistent in je boodschap’ en ‘laat mensen zien en ervaren dat het werkt’. Maar wat als grenzen overschreden worden? “Dan moet je soms grommen. Bedenk van tevoren drie manieren om ‘tot hier en niet verder’ te zeggen: groen met zachte taal bij een laag risico, oranje bij groter gevaar en rood met directe taal bij een ernstige dreiging.” Over één dossier is de kleur voor de sector donkerrood: de lachgascilinders, die geregeld in inzamelwagens en bij afvalbedrijven ontploffen. Van der Ham: “We trekken een streep in het zand. De Opiumwet verbiedt lachgas, maar het wordt nog volop gebruikt. De cilinders belanden in het restafval en zijn gevaarlijk voor onze medewerkers en apparaten. Dat is onaanvaardbaar. Die krengen moeten ordentelijk afgevoerd worden.” 

Te vaak breken bij afvalbedrijven branden uit, ver­oorzaakt door ontploffende producten. Een nieuw en opkomend gevaar vormen de elektronische sigaretten of vapes, waarvan de batterijen bij hitte en beschadiging kunnen exploderen. Ook bij de toenemende agressie en geweld is de maat vol. Het is hoognodig dat de stille meerderheid zegt: ‘tot hier en niet verder’. Hoewel de afval­sector grenzen trekt, vraagt de oplossing een gezamenlijke inspanning van overheden, afvalbedrijven, producenten en importeurs. “We moeten samen verder”, benadrukt Henry Meijdam namens de sector. “We moeten weten waar elkaars problemen zitten, bereid zijn om na te denken over oplossingen voor elkaars problemen en elkaar de hand reiken in het oplossen daarvan.”