Raad van Arbitrage: export van TAG komt aannemer duur te staan

De Raad van Arbitrage in bouwgeschillen heeft onlangs in hoger beroep beslist dat een aannemer ruim een kwart miljoen euro moet terugbetalen aan de gemeente Haarlemmermeer. De aannemer had verzuimd om teerhoudend asfalt (TAG) te laten reinigen, terwijl die reiniging wel in het bestek van het uitgevoerde werk stond.

Het TAG was via een tussenhandelaar geëxporteerd, waarmee de kosten van reiniging werden uitgespaard. Maar door die besparing ging een streep dankzij de oplettendheid van de gemeente. De uitspraak van de Raad van Arbitrage effent de weg voor andere gemeenten om af te dwingen dat de TAG reiniging waarvoor ze betalen daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Ongeveer 99% van alle gemeentelijke bestekken voor wegenonderhoud bevat het voorschrift dat vrijkomend teerhoudend asfaltgranulaat (TAG) thermisch dient te worden gereinigd. Het nationaal beleid om het kankerverwekkende teer ‘uit de keten te halen’ lijkt dus goed gevolgd te worden. Dat klopt waar het de aanbestedingen betreft. Echter, in de uitvoering wil het nog wel eens mis gaan. Zo ondervond ook de gemeente Haarlemmermeer, toen die besloot om van de aannemer bewijs van thermische reiniging te vragen. De gemeente kwam bedrogen uit. Zij bracht de zaak evenwel voor de Raad van Arbitrage en die was glashelder.

Nog al eens gaan gemeenten vol vertrouwen uit van het feit dat de voor­schriften uit bestekken door de uitvoerende aannemer worden opgevolgd. Per slot van rekening gaat het om zorgvuldig opgestelde afspraken en voorgeschreven uitgebreide werkwijzen, die weinig meer aan de verbeelding overlaten. Maar bij wegonderhoud waarbij TAG vrijkomt, loont het voor de gemeente (c.q. de belastingbetaler!) om sluitend bewijs te eisen: het certificaat van een thermische reiniger met hierop de herkomst en het volume van betreffend TAG. Haarlemmermeer had ook bij dit werk, waarbij teerhoudend asfalt vrij kwam, in haar bestek opgenomen dat het TAG diende te worden afgevoerd naar een bedrijf met een vigerende vergunning voor thermische verwerking. Lopende het werk kon de aannemer evenwel maar geen bewijzen overleggen dat het TAG ook daadwerkelijk was afgeleverd bij een van de thermische reinigers. Na extra druk vanuit de gemeente moest de aannemer uiteindelijk de voor hem zeer onfortuinlijke mededeling doen dat hij het TAG had afgevoerd naar een bedrijf dat wel een vergunning had om TAG te mogen accepteren, maar niet om thermisch te reinigen. Dat bedrijf had het TAG intussen al geëxporteerd. De aannemer had daarmee verzuimd het door hem afgevoerde TAG daadwerkelijk thermisch te laten reinigen. 

Met deze constatering hield het voor de gemeente Haarlemmermeer evenwel niet op. De gemeente had namelijk – conform de overeenkomst met de aannemer – betaald voor het thermisch reinigen van het afgevoerde TAG en liet de zaak voorkomen bij de Raad van Arbitrage in bouwgeschillen, die zowel in de eerste zitting als in hoger beroep glashelder was. De aannemer had niet voldaan aan het contract dat hij met de gemeente had en verzuimd zeker te stellen dat met het afgevoerde TAG datgene gebeurde dat voorgeschreven was in het bestek. Het contract werd dan ook op dat onderdeel ontbonden, waardoor de aannemer veroordeeld werd tot het terugbetalen van de kosten van het thermisch reinigen van de totale hoeveelheid afgevoerde TAG. Met de proceskosten erbij kwam dit de aannemer op een schadepost te staan van ruim een kwart miljoen euro. De uitspraak van de Raad van Arbitrage is een bewijs dat gemeenten na onzorgvuldig handelen van de aannemer alsnog hun gelijk kunnen halen en de kosten die ze betaald hebben voor de TAG reiniging kunnen terugkrijgen.

Een aanbeveling, om het niet tot een arbitragezaak te hoeven laten komen en beter voor alle partijen, is dat opdrachtgevers in hun bestekken de extra clausule opnemen om pas tot betaling over te gaan, nadat de aannemer een geldig bewijs van thermische reiniging heeft overhandigd (het certificaat van een thermische reiniger). Een en ander conform de bestekteksten uit de Standaard RAW Bepalingen van de CROW. 

Beleidsdoel
Teer ‘uit de keten’ halen is het beleidsdoel van de overheid en de GWW-sector sinds het gebruik van teer eind jaren 80 werd beëindigd. Begin jaren 2000 kwamen er installaties voor thermische reiniging, zodat TAG niet meer gestort hoefde te worden en de minerale bestanddelen van TAG gereinigd terug de economie in konden. In 2015 benoemde de Europese Commissie met het eerste Actieplan circulaire economie dit principe van ‘non-toxic recycling’ expliciet als EU-beleid.